the invention of lying

به نام خدا

چند جلسه پیش در خلال جلسه "نوید" فیلم the invention of lying را معرفی کرد و یکی از دوستان فیلم را دانلود کرد و گذاشت روی کامپیوتر کتابخانه.

دیدن فیلم برای من جالب بود و نکاتی در رابطه با دروغ به ذهنم آورد که در ادامه به آنها اشاره میکنم. داستان کلی فیلم در رابطه با جهانی خیالیست که در آن نوع بشر قادر به گفتن دروغ نیست و این ناتوانی در دروغ گفتن فضا و جامعه ای متفاوت با آنچه ما اکنون تجربه میکنیم را ایجاد میکند. قبل از پرداختن به مواردی که درباره ی دروغ به ذهنم آمدند، باید یک نکته را در رابطه با تعریف دروغ مطرح کنم. فیلم به طور عام هر نوع نگفتن حقیقت را دروغ گفتن میپندارد و به تبع آن هنگامی که فردی نمیتواند دروغ بگوید، حقیقت را خواهد گفت و نمیتواند اصلا چیزی نگوید!! به نظرم تعریف دروغ میتواند یکی از نکات قابل پرداخت در این پرونده باشد چرا که برخی اوقات نگفتن حقیقت میتواند عین دادن اطلاعات خلاف واقع باشد و برخی اوقات میتواند چنین تاثیری نداشته باشد. در هر حال تعریفی که شخصا نسبت به دروغ در ذهن دارم بیان کردن حرفیست خلاف واقع. موارد دیگری که به نظرم در اینجا قابل بحث میشوند وانمود کردن و تفاوت یا شباهت آن با دروغ گفتن است و تعریف شخصیت هر یک از ما در محیط های گوناگون که میتوان به آن به منزله ی انتخاب و اراده یا دروغ گفتن و فریب کاری نگاه کرد.

فارغ از اینکه من چقدر فیلم را قبول دارم و درون مایه آن را میپسندم، در دنیایی که فیلم روایتش میکند نکاتی جالب حول کارکرد های دروغ در زندگی روزمره به چشم میخورند:

• ادب

فیلم با چند مثال شروع میشود حول مسئله ی آداب دانی و مراعات های رفتاری که همه ی ما در طول روز مدام از قواعدی اینچنینی پیروی میکنیم و به طور کلی تر در فرآیند یادگیری بسته به نوع فرهنگ جامعمان، قواعدی هستند که در ما درونی میشوند. فیلم با به تصویر کشیدن راستی عریان و بدون روتوش نشان میدهد که بعضا بسیاری از حرکاتی که ما در راستای این آداب دانی و ادب از خود نشان میدهیم، حرکاتی دروغین هستند. به طور خاص در فرهنگی همچون فرهنگ ما که آکنده است از انواع تعارفات، این تعارف های دروغین به طور ویژه خود نمایی میکنند. البته باید توجه داشت که فیلم تلاش میکند که به طوری اغراق آمیز طیف وسیعتری از آنچه واقعا در آداب ما دروغ است را، دروغ نشان دهد با این حال نکته ی مورد توجه فیلم قابل تامل است.

• امید

شاید یکی از مهمترین نکاتی که فیلم به عنوان دروغ از آن یاد میکند مسئله ی روحیه بخشی و امید دادن به دیگران باشد. در فیلم فردی را میبینیم که افسرده است و قصد خودکشی دارد و شاید تنها اندک روحیه بخشی به او و تعریف از توانایی های بعضا نداشته اش بتواند او را به ادامه ی مسیر زندگی امیدوار کند اما اطرافیان او از گفتن دروغ ناتوانند و ...

شاید بتوان گفت یکی از کارکرد های مهم دروغ در زندگی افراد امید دادن به خود یا دیگران باشد، امیدی که بعضا دروغین است اما همین امید دروغین میتواند عملکرد افراد را بهبود بخشد و شاید حتی دروغ را تبدیل به واقعیت کند.

• هنر

یکی از جالب ترین نکاتی که فیلم به نمایش میکشد، دنیای تخیل و هنر است. دنیایی دروغین که به واسطه ی نوع خاص دنیای فیلم توان بروز ندارد. در فیلم کارگاه فیلمسازی را میبینیم که فیلم های آن همگی بر اساس واقعیات تاریخی اند. صحنه های تاریخ نیز بازسازی نمیشوند بلکه به صورت یک روایت توسط بازیگر نقش اول از روی کتاب خوانده میشوند و بیشتر شبیه به کلاس های تاریخند تا فیلم های هیجان انگیز و خلق دنیاهای نوین.

• تبلیغ

این شاید یکی از بزرگترین و به نظر من آزاردهنده ترین انواع دروغ باشد که در تجارت بسیاری جایگاهی مهم دارد. فیلم با چند مثال زیبا تبلیغات خالی از دروغ را به سخره میگیرد و به زیبایی نشان میدهد اگر توانایی دروغ گفتن وجود نداشته باشد صنعتی به نام تبلیغات چقدر بی معنا میشود و تبلیغات چقدر ملال آور.

• فضای خصوصی

این مورد شاید به مورد اول شباهت زیادی داشته باشد. در یکی از صحنه های فیلم خانمی با مادر خود تلفنی صحبت میکند و مادرش در رابطه با فردی که آن خانم با او قرار دارد سوال میکند. خانم بدونم توجه به فردی که جلو او قرار دارد حقیقت را به مادرش میگوید که مثلا او بلاب بلاب بلاب، اما چاق و بد هیکل است و در کل یک بازنده. به وضوح این شکل از حقیقت عریان در زندگی هیچکدام از ما جایگاهی ندارد.